_____________________________________________________________
بعد از اینکه شمّه ای از رهنمودهای استاد شهید نسبت به حوزه علمیه را مرور کردیم یا باید اجمالا راه های برون رفتی را که استاد مطهری پیشنهاد میکنند را مروری بکنیم
___________________________________________
--------------------------------------------------------
شهید مطهری در کتب مختلف خود با روشنفکرانی مثل: کسروی، صادق هدایت مبارزه داشت. او حتی از نقد کسانی که با آنها سابقه دوستی داشت، نیز از جای ننشست و به نقادی شدید علیه دکتر شریعتی پرداخت. شهید مطهری برخلاف نگاه غیر خوشبینانه به شریعتی، مهندس بازرگان را صادق ولی مدرن زده میدانست و او را نیز نقد میکرد.
----------------------------------------------------
با توجه به پست قبلی که شاخصه هایی از دنیای مدرن و انسان مدرن بیان شد، حال باید دید آیا دینداری نیز متأثر از مدرنیته گشته است یا نه؟
شهید مطهری در زمره ی معدود اندیشمندان حوزوی است که در خصوص زیبایی و هنر مباحثی را مطرح کرده است. اصولاً در طول تاریخ پس از اسلام علمای مسلمان و شیعه بنا به دلایلی به ندرت متعرض مسائل زیباشناختی و هنر شده اند. به همین دلیل حجم میراث فلسفی علمای اسلامی در این خصوص بسیار اندک است.
شاید یکی از دلایلی که هنر ایرانی و اسلامی معاصر، ناتوان از بنا کردن مکتب است این است که اصولاً مقوله ی تأسیس مکتب هنری و تبیین آن به مثابه یک رویکرد فلسفی کمتر مورد توجه و دغدغه بوده است. برعکس، علمای مسیحی با هنر و هنرمندان رابطه ی بسیار متسحکمی برقرار کردند و هنر را وسیله ای جهت تبلیغ مسیحیت قرار دادند.
شاید یکی از دلایلی که علمای اسلامی در ایران خصوصاً علمای شیعه توجه ویژه ای به مسائل فلسفی هنر مبذول نداشته اند و کمتر پذیرای هنرمندان شده اند این بوده است که هنر در ایران همواره در دربار سلاطین و شاهان استقرار داشته و مردم عادی و روحانیت شیعی کمتر به طور مستقیم با هنر و هنرمندان بزرگ معماری، نقاشی، کتاب آرایی و شعر هم جوار بوده اند.
شهید مطهری در آثار متعدد خویش به ریشه یابی وضعیت کنونی جهان اسلام می پردازد ؛ از منظر این متفکر مسلمان و احیاگر اسلامی ، دین اسلام به دلیل در بر داشتن عناصر اصلی هدایت و تکامل به بهترین نحو و همچنین اثبات آن در کارنامه درخشان خویش در دوران تمدن اسلامی به هیچ وجه باعث عقب ماندگی مسلمانان نبوده است. از این دیدگاه اسلام، مکتب حیات بخشی است که فراتر از سلطه و سیطره بر منابع مادی، روشنای ذهنها و فراخنای فضلیت و عدالت و عزت بشری را میطلبد :
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در باب اهمیت تمدن سازی اسلامی و اینکه وظیفه مهم امروز امت اسلامی در اقصی نقاط جهان، می فرمایند:
یکی از اشتباهاتی که در دوره های گذشته باعث نفی و انکار یا بی مهری نسبت به بعضی علوم می شد، این بود که به متدولوژی methodology و روش شناسی علوم دقت نمیشد. به همین خاطر بود که وقتی با یک متد خاص در یک زمینه نتیجه می گرفتند و با روشهای دیگر نمی شد این مسیر را طی کنند، آن مسیر را کلا غیر منتج می دانستند و فکر می کردند آن روش کلا ارزش خودش را از دست داده است.
خیلی از تهمت ها و نارواهایی که در بین خود مسلمین هم صورت گرفته و به طرد بعضی از علوم و به تبع به طرد و یا تکفیر بعضی از علما (نعوذ بالله من شر نفسی) منجر شد، بر همین اساس است که در روش شناسی به خطا رفته اند، چه بحثهایی که بین اخباریین و اصولیین شکل گرفت و چه مشکلاتی که میان متکلمین و فلاسفه و عرفا مطرح شده است.
خیلی از درگیری هایی که بین امپیریست ها (مسلک تجربى)[1] و بین راسیونالیست ها (مسلک عقلى)[2] در غرب شکل گرفت نیز برخواسته از خلط بین متدها و روش ها بود.
هر استادی در تدریس خویش، دست کم باید از دو ویژگی مهم برخوردار باشد:
ویژگیهای «علمی» و «اخلاقی» هر استادی لازم و ملزوم یکدیگرند و هر یک بدون دیگری کاری عقیم و راهی ستَروَن است و البته برخورداریِ توأمان از این دو ویژگی نیز بس دشوار است:
| به هوس راست نیاید به تمنا نشود | کاندرین راه بسی خون جگر باید خورد |
بدین منظور، بر آن شدیم تا «روش تدریس شهید مطهری رحمه الله را به نظاره نشینیم و در این زمینه، نکته هایی را گردآوری کنیم و از ویژگیهای «علمی» و «اخلاقیِ» آن استاد شهید در هنگام تدریسهایشان مُستفیض و مست فیض شویم. امید است که به خواست خدای سبحان و عنایات امام زمان علیه السلام و توجهات کوثر قرآن علیهاالسلام ، این نکته ها مقبولتان افتد و در تدریس و کلاسداری به کارتان آید.
یکی از شگردهای سخنرانان این است که موقعی که مخاطب از مباحث علمی کمی خسته شد با یک داستان یا نکته زیبا یا طنز و شوخی ای دوباره روحی در کالبد خسته او بدمد.
یکی از کسانی که این مسئله در کارهایشان بسیار اتفاق می افتاده، آیت الله مطهری است، ایشان چنان هدفمند برای رفع خستگی و تولید نشاط و علم آموزی حکایتی متناسب را بیان می کردند. یکی از داستانهای زیبای ایشان را بدون مناسبت برای شما بیان می کنیم:
«یک شوخى هم برایتان عرض بکنم: یکى از زُهّاد بسیار
معروف عصر ما که واقعاً مرد متقى و پرهیزکارى بوده و فقیه عالمى هم بوده مرحوم آقا
شیخ على زاهد قمى است که در نجف بوده است
استاد شهید مطهری در باره تاثیر جهان بینی فقیه در فتوا و آرایش نظری خاص دارند و روی آن تاکید دارند و در جاهای مختلف بر این جهان بینی ها حتی اهل مسافرت بودن یک فقیه در فهم و فتوای او، تاثیرزیادی قائل است. در این باره می فرمایند:
