_________________________________________________________
شهید مطهری در سخنرانی ای که در کتاب ده گفتار به چاپ رسیده است، نکات ضعف و قوت حوزه های علمیه زمان خود را بر می شمارند که قابل توجه است. با توجه که بسیاری از آنها هنوز هم گریبانگیر ما هست، در دو پست به توضیح آن می پردازیم:
______________________________
مزایای حوزه علمیه
بعد از اینکه بلای شکاکیت و دین گریزی در غرب خیزشی پیدا کرد، و چراغ دین و معنویت کور و تاریک شد، انسانها به سمت ساختن دنیای متناظر با فهم خود حرکت کردند. در این حرکت طبیعت را نابود و حیات طبیعی را تا به حد انقراض کشاندند و صدماتی به آن وارد کردند که به این راحتی جبران نخواهد شد.
این روحیه بزرگ منشی انسان مُدرن، او را از ساحت های معنوی دور کرد، دیگر او که خود را انسانی عقل گرا خطاب می کرد اولین چیزی که از نظرش گم شد، ایمان به غیب و ملکوت بود به گونه ای که بعضی از متوهمین عقلانیت گفتند خدایی را قبول می‌کنیم که زیر زره بین آزمایشگاهی ما بیاید.
--------------------------------------------------------
شهید مطهری در کتب مختلف خود با روشنفکرانی مثل: کسروی، صادق هدایت مبارزه داشت. او حتی از نقد کسانی که با آنها سابقه دوستی داشت، نیز از جای ننشست و به نقادی شدید علیه دکتر شریعتی پرداخت. شهید مطهری برخلاف نگاه غیر خوشبینانه به شریعتی، مهندس بازرگان را صادق ولی مدرن زده میدانست و او را نیز نقد میکرد.
----------------------------------------------------
با توجه به پست قبلی که شاخصه هایی از دنیای مدرن و انسان مدرن بیان شد، حال باید دید آیا دینداری نیز متأثر از مدرنیته گشته است یا نه؟
شهید مطهری در آثار متعدد خویش به ریشه یابی وضعیت کنونی جهان اسلام می پردازد ؛ از منظر این متفکر مسلمان و احیاگر اسلامی ، دین اسلام به دلیل در بر داشتن عناصر اصلی هدایت و تکامل به بهترین نحو و همچنین اثبات آن در کارنامه درخشان خویش در دوران تمدن اسلامی به هیچ وجه باعث عقب ماندگی مسلمانان نبوده است. از این دیدگاه اسلام، مکتب حیات بخشی است که فراتر از سلطه و سیطره بر منابع مادی، روشنای ذهنها و فراخنای فضلیت و عدالت و عزت بشری را میطلبد :
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در باب اهمیت تمدن سازی اسلامی و اینکه وظیفه مهم امروز امت اسلامی در اقصی نقاط جهان، می فرمایند:
یکی از اشتباهاتی که در دوره های گذشته باعث نفی و انکار یا بی مهری نسبت به بعضی علوم می شد، این بود که به متدولوژی methodology و روش شناسی علوم دقت نمیشد. به همین خاطر بود که وقتی با یک متد خاص در یک زمینه نتیجه می گرفتند و با روشهای دیگر نمی شد این مسیر را طی کنند، آن مسیر را کلا غیر منتج می دانستند و فکر می کردند آن روش کلا ارزش خودش را از دست داده است.
خیلی از تهمت ها و نارواهایی که در بین خود مسلمین هم صورت گرفته و به طرد بعضی از علوم و به تبع به طرد و یا تکفیر بعضی از علما (نعوذ بالله من شر نفسی) منجر شد، بر همین اساس است که در روش شناسی به خطا رفته اند، چه بحثهایی که بین اخباریین و اصولیین شکل گرفت و چه مشکلاتی که میان متکلمین و فلاسفه و عرفا مطرح شده است.
خیلی از درگیری هایی که بین امپیریست ها (مسلک تجربى)[1] و بین راسیونالیست ها (مسلک عقلى)[2] در غرب شکل گرفت نیز برخواسته از خلط بین متدها و روش ها بود.
هر استادی در تدریس خویش، دست کم باید از دو ویژگی مهم برخوردار باشد:
ویژگیهای «علمی» و «اخلاقی» هر استادی لازم و ملزوم یکدیگرند و هر یک بدون دیگری کاری عقیم و راهی ستَروَن است و البته برخورداریِ توأمان از این دو ویژگی نیز بس دشوار است:
| به هوس راست نیاید به تمنا نشود | کاندرین راه بسی خون جگر باید خورد |
بدین منظور، بر آن شدیم تا «روش تدریس شهید مطهری رحمه الله را به نظاره نشینیم و در این زمینه، نکته هایی را گردآوری کنیم و از ویژگیهای «علمی» و «اخلاقیِ» آن استاد شهید در هنگام تدریسهایشان مُستفیض و مست فیض شویم. امید است که به خواست خدای سبحان و عنایات امام زمان علیه السلام و توجهات کوثر قرآن علیهاالسلام ، این نکته ها مقبولتان افتد و در تدریس و کلاسداری به کارتان آید.
یکی از شگردهای سخنرانان این است که موقعی که مخاطب از مباحث علمی کمی خسته شد با یک داستان یا نکته زیبا یا طنز و شوخی ای دوباره روحی در کالبد خسته او بدمد.
یکی از کسانی که این مسئله در کارهایشان بسیار اتفاق می افتاده، آیت الله مطهری است، ایشان چنان هدفمند برای رفع خستگی و تولید نشاط و علم آموزی حکایتی متناسب را بیان می کردند. یکی از داستانهای زیبای ایشان را بدون مناسبت برای شما بیان می کنیم:
«یک شوخى هم برایتان عرض بکنم: یکى از زُهّاد بسیار
معروف عصر ما که واقعاً مرد متقى و پرهیزکارى بوده و فقیه عالمى هم بوده مرحوم آقا
شیخ على زاهد قمى است که در نجف بوده است
استاد شهید مطهری در باره تاثیر جهان بینی فقیه در فتوا و آرایش نظری خاص دارند و روی آن تاکید دارند و در جاهای مختلف بر این جهان بینی ها حتی اهل مسافرت بودن یک فقیه در فهم و فتوای او، تاثیرزیادی قائل است. در این باره می فرمایند:
استاد
شهید مرتضی مطهری در روز 12 بهمن ماه 1298 هجری شمسی در قریهء فریمان در
خانواده ای از اهل علم و تقوا دیده به جهان گشود.در سنین کودکی به
مکتبخانه رفت و به فراگیری قرآن و دیگر تعلیمات ابتدائی پرداخت. در سیزده
سالگی(1311 هجری شمسی)به حوزهء علمیهء مشهد عزیمت نموده و تحصیل مقدمات
علوم دینی را آغاز می کند و به فراگیری صرف و نحو عربی، منطق،فقه و اصول می
پردازد و بیشتر هدف او این بود که این علوم بتوانند او را آمادهء بررسی
سخن فیلسوفان بزرگ نمایند.
خود آن متفکر شهید در این باره می گوید:
«تا
آنجا که من از تحولات روحی خودم به یاد دارم از سیزده سالگی این دغدغه
در من پیدا شد و حساسیت عجیبی نسبت به مسائل مربوط به خدا پیدا کرده
بودم.-پرسشها البته متناسب با سطح فکری آن دوره-یکی پس از دیگری بر اندیشه
ام هجوم می آورد.در سالهای اول مهاجرت به قم
