نظر قرآن درباره اثر تزکیه در شناخت حقیقی
شهید مطهری: «اگر مىخواهى شناخت داشته باشى، شرط شناخت صحیح آدم بودن است. آدم باش«قد افلح من زکّیها و قد خاب من دسّیها»»
شهید مطهری در کتاب مسئله شناخت، بعد از نقد نظر مولوی که پای استدلالیان چوبین بود و نیز نقد امثال ابوعلی سینا که سخنان شهودی و قلبی عرفاء را به تمسخر میگیرد، را نیز مقبول نمی دانند و می فرمایند که سخن قرآن جمع بین هر دو است:
«قرآن چه مىگوید؟ قرآن نه این را مىگوید و نه آن را. قرآن نمىگوید فقط حس و عقل، دل هیچ؛ و همچنین نمىگوید که همهاش دل، و عقل هیچ؛ چون قلمروهاى اینها را از یکدیگر جدا مىداند. قلمروها و موضوعات فرق مىکند. براى اینکه خودت را بشناسى، مىگوید تزکیه نفس کن. هیچ روانشناس و روانکاوى نمىتواند به اعماق ضمیر انسان آن مقدار [آشنا شود] که تزکیه و تصفیه نفس، انسان را به خودش آشنا مىکند. با تزکیه و تصفیه نفس، یک سلسله حکمتهاى الهى، راه را و سلوک را به انسان نشان مىدهد و غبارها را از جلوى چشم انسان بر مىگیرد:
حقیقت، سرایى است آراسته هوى و هوس گرد برخاسته
نبینى که هر جا که برخاست گرد نبیند نظر گرچه بیناست مرد
